Fortsätt till huvudinnehåll

Dylanmennirnir

Bob Dylan er nýorðinn áttræður. Eins og var fyrirsjáanlegt spruttu Dylanmennirnir fram eins og grápöddur undan steinum og fögnuðu í einkamiðlum og á opinberum vettvangi. Fréttatími RÚV í gær fagnaði líka afmælinu með veglegri umfjöllun og einn menningarblaðamaður sagði í yfirskrift blaðagreinar að afmælinu fögnuðu allir góðir menn.

Í morgun minntist vinkona mín á tíu ára gamla sænska grein, sem birtist í tilefni sjötugsafmælis nóbelsverðlaunahafans í nöldurkenndu rími (textinn við Positively 4th street hlýtur að vera eitt magnaðasta nöldur bókmenntasögunnar). Greinin Män som missbrukar Dylan, er eftir Hönnu Fahl og þar fjallar hún um Dylanmennina, en Hanna kveðst hafa hitt margan Dylanmanninn í lífi sínu. Nánasti vinur Hönnu, sagnfræðingurinn og skjalavörðurinn Fredrik Egefur, er Dylanmaður (hann er samt kannski fyrrverandi Dylanmaður núna), en Dylanmenn eru þeir sem vímast gjarna allir upp þegar Dylan berst í tal, þeir geta verið á öllum aldri og með ólíkar pólitískar skoðanir en eiga það sameiginlegt að elska og dá Bob Dylan.

Hanna Fahl segir Dylanmennina ekki endilega vilja umgangast eða ræða goðið mikið sín á milli. Fredrik vinur hennar vildi samt að hún lærði að meta Dylan og þarna fyrir tíu árum hafði hún hlustað á Highway 61 revisitet og fundist það fín plata, en það náði ekkert lengra. Fredrik vinur hennar hélt því líka fram að hún myndi aldrei ná honum fyllilega, frekar en aðrir, þeir Bob væru í svo sérstöku sambandi, eða eins og Hanna orðar það: Alla Dylanmän verkar ha sin egen, helt privata uppfattning om hur man är en riktig, korrekt Dylanman.

Annar Dylanmaður sem Hanna Fahl hitti við skrifin er Erik (sem er reyndar dulnefni, hann vildi ekki koma fram undir nafni). Hann er Dylanmaður í bata, rúmlega þrítugur smartur gaur í töff fötum. Enginn myndi giska á að hann væri Dylanmaður, en þegar hann var yngri handskrifaði hann texta Dylans í fína bók og fór með It ain’t me, babe fyrir stelpur sem hann var hrifinn af. Ég þekki þessa týpu, hef lent í manni sem muldraði frasa úr Just like a Woman fyrir mig. Kannski féll ég fyrir því í tíu mínútur, mér að meinalausu, en síðan ekki söguna meir. Nú eða eins og skáldið orðaði það: Nobody feels any pain.

Erik lýsir því hvernig hann lá á gólfinu með vini sínum og þeir hlustuðu naktir á – Highway 61 revisited og fylleríssungu Ballad of a thin man aftur og aftur. Það var ekkert kynferðislegt við þetta, að sögn Eriks, kannski smá hómóerótík í undirmeðvitundinni, en aðallega bara svo gott að finna svona nándina með hvor öðrum og Bob. Þetta var hluti Dylanmannshegðunarinnar, að hlusta á textana og skilja innihaldið algjörlega nakinn.

Fredrik vinur Hönnu segir að þetta sé eins og að sökkva sér í bókaflokk eða tölvuspilaheim, því meira sem Dylanmaðurinn veit um Dylan því betur líður honum. Og hann segir að starfsval sitt sé örugglega undir áhrifum frá Dylan, hann er sagnfræðingur sem sekkur sér í neðanmálsgreinar og efni á söfnum. 

Yfirskrift greinar Hönnu, Män som missbrukar Dylan, vísar til þess að Fredrik vinur hennar hefur oft notað Dylan sem valdatæki í samskiptum. Það er ákveðinn merkimiði, ákveðinn persónuleiki, að vera Dylanmaður og hún varð vitni að því þegar hann reyndi við stelpu á bar með því að setja út á að hún skildi ekki hvað Dylan væri stórkostlegur. Fredrik viðurkennir að þetta sé valdatæki og að hann yrði beinlínis hræddur ef hann myndi hitta konu sem væri jafn hrifin af Dylan og hann sjálfur. 

Einhvers konar niðurstaða greinar Hönnu Fahl, sem hún kemst að eftir að hún hefur í örvæntingu reynt allt til að ná andlegu sambandi við Dylan, líka lagst full og nakin á gólfið með Highway 61 revisited á fóninum, er sú að hún geti ekki tengt sig við Dylan heldur tengir hún sig miklu frekar við horaða manninn með blýantinn, Mr. Jones.

Fimm árum eftir að grein Hönnu Fahl um Dylanmanninn birtist fékk Bob Dylan nóbelsverðlaun í bókmenntum. Þá fór hugtakið Dylanmaður fyrir alvöru á flug og Fredrik vinur Hönnu, skjalavörðurinn, mætti í viðtal og sagðist efins um að hann kærði sig um að vera Dylanmaður lengur, þrátt fyrir að það hefði verið mikill hluti sjálfsmyndar hans lengi vel. Líkt og aðrir aðdáendur las hann sjálfan sig inn í textana, hann sagði í viðtalinu að það væri auðvelt fyrir hlustendur að finnast Dylan beina orðum sínum beint til þeirra sjálfra, en Fredrik Egefur er á því að með aldrinum finnist honum Bob Dylan bara vera að tala fyrir sjálfan sig. 

Um þetta er meðal annars fjallað í grein sem birtist árið 2016 í tímaritinu Modern psykologi. Þar má lesa hvers vegna Leonard Cohen virkar betur til að fá fólk til fylgilags og halda við það góðu sambandi, en Bob Dylan. Í stuttu máli þá eru textar Cohens samtal á meðan Dylan er eintal. Cohenmennirnir eru, samkvæmt kenningu sálfræðingsins Daniels Frydmans, betri í samtölum og samskiptum en Dylanmennirnir. 

Einu sinni fór ég á Dylantónleika með vini mínum frá New York. Það var árið 1991 og tónleikarnir voru haldnir í litlum íþróttasal háskóla á Long Island. Ég skemmti mér ágætlega, en mér fannst Bob virka frekar ellilegur og brothættur á sviðinu. Hann var fimmtugur þegar þarna var komið sögu!

Kommentarer

Populära inlägg i den här bloggen

Félagsbústaðir og vélanám

Það eru nokkrar rásir sem spilast í höfðinu á mér á hverjum tíma. Það er svo sem ekkert beinlínis að því (ég hélt einu sinni að allt fólk væri svona en nú skilst mér að það séu tekin lyf við þessu) en alla vega ákvað ég að skrifa niður eitthvað af því sem hefur bergmálað innra með mér í morgun. Byrjum á einni spurningu: Hvenær tók Vanilla Black, sem er útum allt í flösku sem pinnar standa uppúr, við af Ariel Ultra sem íslenska ríkislyktin? Ég hef oft rætt um Norðmanninn sem sagði mér að hann þekkti Íslendinga í strætó í Osló á þvottaefnislyktinni, en núna er það þessi Vanilla Black-lykt sem hefur yfirtekið þjóðfélagið. Mér persónulega finnst hún betri en þvottaefnislykt (ég nota bara svansmerkt og lyktarlaust þvottaefni) og er alveg í vanillu-teyminu, en þetta er samt kannski að verða gott með þessa lykt? Á meðan lesendur velta þessu fyrir sér ætla ég að snúa mér að næsta máli: Það bjó svokallaður svikahrappur í íbúð Félagsbústaða í um það bil áratug og át þar lyf út á resept látinnar ...

Maður og hauskúpa

Um daginn keypti ég ljósmynd á nytjamarkaði. Mér fannst augljóst að hún væri mjög gömul og mér fannst hún ólík þeim gömlu myndum sem ég hef skoðað á vefsíðum safna undanfarin ár, og eru þær þó býsna margar. Myndin er nokkuð stór, um 18x23 cm. og í fallegum, greinilega býsna gömlum tréramma með gyllingu. Hún er merkt P. Brynjólfssyni, ljósmyndara. Myndin sýnir ungan mann í vönduðum fötum sem situr við borð og reykir pípu. Hann hrærir í kaffibolla. Á borðinu er pottaplanta (pálmi, eins og var í tísku upp úr þarsíðustu aldamótum) og nokkrar myndir og á veggjunum eru líka myndir, bæði af fólki sem virðist vera íslenskt alþýðufólk en líka glæsilegar konur og hópmyndir. Á öðru borði má sjá lampa, hauskúpu og sennilega mjaðmagrind, stjaka með snúnu kerti og fleira. Í hillu er lítil hauskúpa sem virðist vera úr nagdýri. Bækur, merkta krús eða bolla, vekjaraklukku og ýmislegt fleira áhugavert má líka sjá á þessari mynd.   Ég byrjaði á að lesa það sem ég gat auðveldlega fundið um P...

Launbarnið - framhald

Í gær skrifaði ég að ég hefði fundið sönnun þess í skrá Mæðrahjálpar Kaupmannahafnar að Elín Elísabet Jónsdóttir hefði eignast son með Jóhanni Jónssyni. Guðmundur Magnússon, sagnfræðingur, sem er að safna efni í bók um Jóhann, er sá sem hafði samband við mig um hvort ég hefði rekist á nafn Elínar og það var svo skemmtileg tilviljun að það hafði ég gert alveg óvænt. Eftir að hafa verið í sambandi við Guðmund og hann sent mér eitt heimilisfang og ég síðan fundið eitthvað um ferðir Elínar í Kaupmannahöfn sagði ég honum að skrár yfir fæðingar á Ríkisspítalanum í Kaupmannahöfn væru á vef danska Ríkisskjalasafnsins en að það væri þolinmæðisverk að stauta sig í gegnum þær. Eftir að ég sendi honum póstinn datt mér samt í hug að taka smástund í að lesa nöfn fæðandi kvenna í Protokol over ugifte fødende (hemmeligfødende) á Ríkisspítalanum. Árið sem nafn Elínar er í bók Mæðrahjálparinn er 1917 svo ég gerði ráð fyrir að barnið hefði fæðst snemma það ár, hún mun hafa komið til Danmerkur 1916. Ég ...

Kona sem dó af völdum kakkalakkapúlvers

Undanfarnar vikur hafa Halldór Guðmundsson og Þorgerður E Sigurðardóttir verið með mjög áhugaverða útvarpsþætti á RÚV um Íslendinga í Kaupmannahöfn. Síðasti þátturinn verður á dagskrá næsta laugardag og ég hlakka til að hlusta á hann. Í þáttunum, sem heita Skáld og skrælingjar , hefur Halldór meðal annars minnst á íslenska karla sem sátu hver yfir öðrum á knæpum í grennd við Kóngsins nýjatorg og uppnefndu Dani, en líka hefur verið minnst á nokkrar konur. Ég hef sjálf óseðjandi áhuga á íslenskum konum sem voru í Kaupmannahöfn á síðustu öld og er einmitt núna stödd í borginni og búin að lesa ýmis skjöl á Ríkisskjalasafni Dana og fletta upp í Borgarskjalasafninu. Ég hef ekki fundið nákvæmlega það sem ég er beinlínis að leita að og sem tengist íslenskri konu sem bjó í Kaupmannahöfn mikinn meirihluta ævinnar (hér eru útvarpsþættirnir um hana ), en ég hlýt samt að finna þetta á endanum, nú bíða mín tvær útkrotaðar bækur í Svarta demantinum. Ekki er ég sagnfræðingur og ekki geng ég mjög skip...

Gömul launungamál

Ég er stödd í Kaupmannahöfn og undir lok liðinnar viku var ég að fletta skrám frá Mæðrahjálp borgarinnar frá því á öðrum áratug síðustu aldar. Þar rakst ég á örfá nöfn íslenskra kvenna, og reyndar karla líka, en aðeins tvö sem ég lagði á minnið. Mæðrahjálpin hefur í rúm hundrað ár rekið hjálparstarf í Kaupmannahöfn. Áður störfuðu þar tvö félagasamtök sem aðstoðuðu einstæðar, barnshafandi konur og konur sem höfðu átt börn utan hjónabands, sem var síðan steypt saman í Mæðrahjálpina. Hjálpin fólst meðal annars í að hafa uppi á fjarverandi feðrum,  koma börnum til ættleiðingar og að aðstoða við framfærslu. Nöfnin sem vöktu athygli mína voru Elín Elísabet Jónsdóttir og Jóhann Jónsson. Seint á föstudagskvöldið sendi ég Kristínu Svövu Tómasdóttur skilaboð, mig rámaði í þessa færslu sem hún skrifaði á sínum tíma um bókina Angantý. Ég sagði Kristínu að ég hefði ekki lesið bókina en að ég hefði hlustað á útvarpsþætti um Elínu, sem Sóley Stefánsdóttir, afkomandi hennar (sem einnig var nágrann...

Aðlögun og ættfræði og fólkið sem vill kannski skrifa bækur fremur en lesa þær

Það er mánudagur og rétt komið hádegi. Efsta atriðinu á listanum yfir það sem ég ætlaði að gera í dag er samt þegar lokið. Ég er búin að senda inn umsókn um listamannalaun fyrir árið 2025. Eiríkur Örn Norðdahl gerði listamannalaunaumsóknarskrifum skil um daginn og talar (í léttum tóni samt) um þessa h*$#*s ritlaunaumsókn . Hann vill fá fastráðningu og ég lái honum það svo sem ekki, það er ákveðin áskorun að sækja árlega um laun fyrir vinnu næsta árs og lifa síðan í nokkurra mánaða óvissu um hvort þau fáist. Það er hins vegar fjarri mér að kvarta, í fyrsta lagi er ég mjög þakklát fyrir hvern einasta mánuð sem ég hef fengið listamannalaun fyrir að sinna skrifum (ég fékk jákvætt svar við launaumsókn í fyrsta skipti þegar ég var að nálgast fimmtugt og var búin að gefa út þó nokkrar frumsamdar bækur og þýðingar) og svo finnst mér ekkert leiðinlegt að skrifa umsóknina. Þá gefst færi á að rifja upp verkefni ársins sem er að líða (það þarf auðvitað að uppfæra ferilsskrána) og setja saman text...

Þýðingar

Ekki hef ég enn lesið bók eftir nýjan Nóbelsverðlaunahafa í bókmenntum en ég hef heyrt umræður um bækurnar hennar, bæði þegar Grænmetisætan kom út á íslensku og eftir að tilkynnt var að Han Kang fengi verðlaunin. Í gær birtist lesendabréf í sænska blaðinu DN þar sem kona sem heitir Anne-Marie Morberg er að býsnast yfir því hvað þýðendur fái litla athygli í stóra bókmenntasamhenginu. Þeirra tungumálaþekking og málkennd byggir brýr yfir landamæri á milli tungumála og þegar Han Kang er hyllt fyrir ljóðrænan prósa á Norðurlöndum þá er líka verið að hrósa þýðendunum sem koma textanum til skila, það ætti alla vega að vera þannig, segir Anne-Marie sem skrifar lesendabréfið. Hún segist hins vegar hafa þurft að hafa fyrir því að fletta upp nafni þess sem hefur þýtt Han Kang á sænsku því á það hefur varla verið minnst í sænskum fjölmiðlum. Eftir að þetta lesendabréf birtist hefur fleira fólk stigið fram og tekið undir, meira að segja hefur verið bent á það að þýðandi eigi höfundarrétt á sænskum...

Skriftir

Ég skrifa of lítið. Ég held að fólk skrifi almennt of lítið. Háskólakennari með áratugalanga reynslu segir mér að nemendur sem tóku próf hjá honum í desember hafi flestir skrifað einnar til einnar og hálfrar síðu svör við ritgerðarspurningu sem flestir svöruðu á þremur til fjórum síðum fyrir áratug. Hvað er að gerast?

Blaðamenn og draumur

Það telst líklega til stórtíðinda að skrifandi Íslendingur dvelji í Åmål. Ég er búin að lofa að hitta tvo blaðamenn í dag. Annan frá héraðsfréttablaði og hinn frá bókmenntamiðli. Ég óttast að ég valdi fjölmiðlamönnunum vonbrigðum verandi jafn óspes og ég er. Ég ætti kannski að temja mér að ganga með sérkennileg höfuðföt, klæða mig í óvenjuleg föt og reykja jafnvel pípu. Það hlyti að gleðja fólk sem gerir sér ferð til að ræða við mig ef ég gengi með hatt eins og Selma Lagerlöf. Í nótt dreymdi mig að ég væri stödd á tónleikum með Ljótu hálfvitunum í Hafnarfjarðarbíói. Uppstillingin á sviðinu var eins og um sinfóníutónleika væri að ræða og þarna voru margar fiðlur, en svo var þarna líka banjó með tveimur plaststrengjum og ég átti að vera tilbúin að spila á það ef með þyrfti, ég varð að sitja fremst til að geta stokkið fyrirvaralaust upp á svið. Bragi Valdimar Skúlason var forsprakki Ljótu hálfvitanna en einnig átti leynigestur að koma fram. Þegar Bragi kynnti fyrsta lagið sem MASH-lagið...

Brauðið á Bessastöðum

Ég byrjaði daginn á því að baka brauð úr deigi sem er búið að vera í ísskápnum síðan í gær. Reyndar steikti ég það á pönnu eins og króatísk mamma bernskuvina sona minna kenndi mér. Það brauð kallast rifnar nærbuxur. Ég er með metnaðarfullt vinnuplan fyrir daginn (ég er reyndar að ljúga þessu en ég ætla að minnsta kosti frekar að sitja við skrifborð en að fara að kaupa mér nýjan síma í stað þess ónýta) og þá er best að borða metnaðarfullan morgunverð. Ég er annars að lesa Dægradvöl í X-ta skiptið. Alltaf finn ég eitthvað áhugavert í þeirri bók, ég held að þar sé saman kominn einkennilegasti mannsöfnuður sem hægt er að lesa um í íslenskum bókmenntum. Samferðafólk og nágrannar Benedikts Gröndals og siðir þeirra og ósiðir hætta aldrei að skemmta mér og valda mér undrun. Og þarna úti á Álftanesi fyrir miðja 19. öld var sko ekki bakað brauð, það var sótt í Bernhöftsbakarí í Reykjavík, væntanlega á bát. Hafði þetta fólk ekkert verksvit eða átti það ekkert til að baka úr? Dæmi um undarlega...