Fortsätt till huvudinnehåll

Dylanmennirnir

Bob Dylan er nýorðinn áttræður. Eins og var fyrirsjáanlegt spruttu Dylanmennirnir fram eins og grápöddur undan steinum og fögnuðu í einkamiðlum og á opinberum vettvangi. Fréttatími RÚV í gær fagnaði líka afmælinu með veglegri umfjöllun og einn menningarblaðamaður sagði í yfirskrift blaðagreinar að afmælinu fögnuðu allir góðir menn.

Í morgun minntist vinkona mín á tíu ára gamla sænska grein, sem birtist í tilefni sjötugsafmælis nóbelsverðlaunahafans í nöldurkenndu rími (textinn við Positively 4th street hlýtur að vera eitt magnaðasta nöldur bókmenntasögunnar). Greinin Män som missbrukar Dylan, er eftir Hönnu Fahl og þar fjallar hún um Dylanmennina, en Hanna kveðst hafa hitt margan Dylanmanninn í lífi sínu. Nánasti vinur Hönnu, sagnfræðingurinn og skjalavörðurinn Fredrik Egefur, er Dylanmaður (hann er samt kannski fyrrverandi Dylanmaður núna), en Dylanmenn eru þeir sem vímast gjarna allir upp þegar Dylan berst í tal, þeir geta verið á öllum aldri og með ólíkar pólitískar skoðanir en eiga það sameiginlegt að elska og dá Bob Dylan.

Hanna Fahl segir Dylanmennina ekki endilega vilja umgangast eða ræða goðið mikið sín á milli. Fredrik vinur hennar vildi samt að hún lærði að meta Dylan og þarna fyrir tíu árum hafði hún hlustað á Highway 61 revisitet og fundist það fín plata, en það náði ekkert lengra. Fredrik vinur hennar hélt því líka fram að hún myndi aldrei ná honum fyllilega, frekar en aðrir, þeir Bob væru í svo sérstöku sambandi, eða eins og Hanna orðar það: Alla Dylanmän verkar ha sin egen, helt privata uppfattning om hur man är en riktig, korrekt Dylanman.

Annar Dylanmaður sem Hanna Fahl hitti við skrifin er Erik (sem er reyndar dulnefni, hann vildi ekki koma fram undir nafni). Hann er Dylanmaður í bata, rúmlega þrítugur smartur gaur í töff fötum. Enginn myndi giska á að hann væri Dylanmaður, en þegar hann var yngri handskrifaði hann texta Dylans í fína bók og fór með It ain’t me, babe fyrir stelpur sem hann var hrifinn af. Ég þekki þessa týpu, hef lent í manni sem muldraði frasa úr Just like a Woman fyrir mig. Kannski féll ég fyrir því í tíu mínútur, mér að meinalausu, en síðan ekki söguna meir. Nú eða eins og skáldið orðaði það: Nobody feels any pain.

Erik lýsir því hvernig hann lá á gólfinu með vini sínum og þeir hlustuðu naktir á – Highway 61 revisited og fylleríssungu Ballad of a thin man aftur og aftur. Það var ekkert kynferðislegt við þetta, að sögn Eriks, kannski smá hómóerótík í undirmeðvitundinni, en aðallega bara svo gott að finna svona nándina með hvor öðrum og Bob. Þetta var hluti Dylanmannshegðunarinnar, að hlusta á textana og skilja innihaldið algjörlega nakinn.

Fredrik vinur Hönnu segir að þetta sé eins og að sökkva sér í bókaflokk eða tölvuspilaheim, því meira sem Dylanmaðurinn veit um Dylan því betur líður honum. Og hann segir að starfsval sitt sé örugglega undir áhrifum frá Dylan, hann er sagnfræðingur sem sekkur sér í neðanmálsgreinar og efni á söfnum. 

Yfirskrift greinar Hönnu, Män som missbrukar Dylan, vísar til þess að Fredrik vinur hennar hefur oft notað Dylan sem valdatæki í samskiptum. Það er ákveðinn merkimiði, ákveðinn persónuleiki, að vera Dylanmaður og hún varð vitni að því þegar hann reyndi við stelpu á bar með því að setja út á að hún skildi ekki hvað Dylan væri stórkostlegur. Fredrik viðurkennir að þetta sé valdatæki og að hann yrði beinlínis hræddur ef hann myndi hitta konu sem væri jafn hrifin af Dylan og hann sjálfur. 

Einhvers konar niðurstaða greinar Hönnu Fahl, sem hún kemst að eftir að hún hefur í örvæntingu reynt allt til að ná andlegu sambandi við Dylan, líka lagst full og nakin á gólfið með Highway 61 revisited á fóninum, er sú að hún geti ekki tengt sig við Dylan heldur tengir hún sig miklu frekar við horaða manninn með blýantinn, Mr. Jones.

Fimm árum eftir að grein Hönnu Fahl um Dylanmanninn birtist fékk Bob Dylan nóbelsverðlaun í bókmenntum. Þá fór hugtakið Dylanmaður fyrir alvöru á flug og Fredrik vinur Hönnu, skjalavörðurinn, mætti í viðtal og sagðist efins um að hann kærði sig um að vera Dylanmaður lengur, þrátt fyrir að það hefði verið mikill hluti sjálfsmyndar hans lengi vel. Líkt og aðrir aðdáendur las hann sjálfan sig inn í textana, hann sagði í viðtalinu að það væri auðvelt fyrir hlustendur að finnast Dylan beina orðum sínum beint til þeirra sjálfra, en Fredrik Egefur er á því að með aldrinum finnist honum Bob Dylan bara vera að tala fyrir sjálfan sig. 

Um þetta er meðal annars fjallað í grein sem birtist árið 2016 í tímaritinu Modern psykologi. Þar má lesa hvers vegna Leonard Cohen virkar betur til að fá fólk til fylgilags og halda við það góðu sambandi, en Bob Dylan. Í stuttu máli þá eru textar Cohens samtal á meðan Dylan er eintal. Cohenmennirnir eru, samkvæmt kenningu sálfræðingsins Daniels Frydmans, betri í samtölum og samskiptum en Dylanmennirnir. 

Einu sinni fór ég á Dylantónleika með vini mínum frá New York. Það var árið 1991 og tónleikarnir voru haldnir í litlum íþróttasal háskóla á Long Island. Ég skemmti mér ágætlega, en mér fannst Bob virka frekar ellilegur og brothættur á sviðinu. Hann var fimmtugur þegar þarna var komið sögu!

Kommentarer

Skicka en kommentar

Populära inlägg i den här bloggen

Dánarstaður menningarmanns

Dr. Priemes Vej 1 árið 1947 Einu sinni var nítján ára stúlka sem hét Eleanor Christie. Hún bjó með móður sinni, ekkju eftir lögmann, í Bolfracks Cottage, nálægt Aberfeldy í miðjum skosku hálöndunum. Eleanor hafði gengið í einkaskóla á heimaslóðum og heimavistarskóla í York, hún var drátthög og áhugasöm um listir og málaði blómamyndir. Hún átti gamla tónelska frænku sem bjó í Wales, frænkan hét Helen Powell. Stundum kom vinur Helen í heimsókn til hennar og dvaldi hjá henni í Wales. Þetta var miðaldra músíkant sem ættaður var frá Íslandi, en hann hafði hátt í tvo áratugi búið í Edinborg og kompónerað tónlist og stundað píanóleik og kennslu. Eitt sinn þegar píanóleikarinn heimsótti gömlu vinkonu sína rak hann augun í mynd af stúlku sem honum þótti sjarmerandi og spurðist fyrir um hana. Helen sagði honum að þetta væri Eleanor frænka hennar sem byggi í Skotlandi. Manninum leist svo vel á stúlkuna að hann bað um að hann yrði kynntur fyrir mömmu hennar. Gömlu frænkunni fannst það sjálfsagt má...
Skicka en kommentar
Läs mer

Guðný Eyjólfsdóttir - sjáandinn á Vesturbrú

Þessar vikunar er ég umsjónarkona þátta sem eru á laugardögum á Rás1. Þeir fjalla um ævi Guðnýjar Eyjólfsdóttir Vestfjörð sem fæddist á köldu vori árið 1888 og ólst upp í torfkofa í Nauthólsvík. Systir hennar, Jósefína, er mun þekktari á Íslandi en Guðný, en hún var spákona á Grímsstaðaholtinu. Upp úr tvítugu sigldi Guðný til Kaupmannahafnar þar sem hún vann láglaunastörf, varð einstæð móðir, komst í kast við lögin og gerðist spákona og heilari yfirstéttar Kaupmannahafnarborgar. Í þáttunum segir frá ýmsu sem dreif á daga Guðnýjar, en hún er fræg í tveimur jaðarhópum í Danmörku, annars vegar meðal spíritista og hins vegar áhugafólks um gömul morðmál. Hér er fyrsti þátturinn um sjáandann á Vesturbrú. Uppfært: Nú eru komnir fjórir þættir og þeir eru hér:  https://www.ruv.is/utvarp/spila/sjaandinn-a-vesturbru/33053/9r6v6k   Guðný Eyjólfsdóttir 1905 Jósefína Eyjólfsdóttir 1916
Skicka en kommentar
Läs mer

Henrik Bjelke, reiðhjól og bækur

Það er langt síðan ég hef gefið mér tíma til að skrifa eitthvað hérna, en núna, á hvítasunnudegi, pinsedag eins og Danir kalla hann, finnst mér einmitt vera rétti tíminn til að opna þessa síðu aftur. Ég sit í lítilli íbúð við götu á Nørrebro sem kennd er við Henrik Bjelke, nafn sem hlýtur að rifjast upp fyrir öllu gömlu fólki sem gekk í barnaskóla á Íslandi á síðustu öld. Þegar ég var í skóla og við lærðum um erfðahyllinguna og Kópavogsfundinn, sem haldinn var í júlí 1662, fór Rúnar kennari með bekkinn í strætó í Kópavog, þar settum við upp impróviseraðan leikþátt um Kópavogssamninginn, þar sem ég var sett í hlutverk Bjelkes. Það fannst mér ekki skemmtilegt. Henrik Bjelke (1615-1683) byggði víst skansinn á Bessastöðum og lét flytja þangað fallbyssur, en ég ætla nú alls ekki að fara að fjölyrða um þennan mann sem Friðrik þriðji gerði að landsstjóra á Íslandi (enda veit ég ósköp lítið um hann). Hér til hliðar er samt mynd af Bjelke.     Eins og allir vita þá eru reiðhjól mi...
Skicka en kommentar
Läs mer

Ertu að reyna að vera fyndin?

Iris Murdoch með kisunni sinni Fyrir mörgum árum, í viðtali um einhverja bók eftir mig, spurði fjölmiðlamaður mig eftirfarandi spurningar: „Ertu að reyna að vera fyndin?“ Ég hef ekki hugmynd um hverju ég svaraði og reyndar var ég löngu búin að gleyma því að ég hefði verið spurð þegar Snæbjörn minnti mig á það einhvern tíma í fyrra, honum fannst þetta fyndin spurning. Í gærkvöldi horfði ég á viðtal við Babben Larsson, sem er sænsk leikkona, grínisti og uppistandskennari við Dramatiska Institutet í Stokkhólmi. Þar var hún spurð hvað væri fyndið og í stuttu máli sagði hún eitthvað á þá leið að oft þætti fólki það fyndið þegar varpað væri ljósi á aðstæður sem það gæti séð sjálft sig í eða kannaðist við, en á einhvern óvæntan hátt eða í óvæntu samhengi.   Gagnrýnandinn John Self skrifaði grein í fyrra, sem birtist á vef BBC, þar sem hann hélt því fram að skáldskapur sem fengi okkur til að hlæja væri í raun oft sá besti og djúpstæðasti. Self var þarna að gagnrýna Booker-verðlaunalistann ...
Skicka en kommentar
Läs mer

Bækur og tré

Fyrrverandi bókaútgefandi sem er núna rithöfundur segir hér að bækur séu að styttast. Ég veit ekki hvort það sé rétt en sumar þykkar bækur eru samt farnar að fara í taugarnar á mér. Vissulega las ég alla doðrantana í ritröð Karls Ove Knausgårds, sem fjalla mestmegnis um hann sjálfan (og svo er langt innslag í einni bókinni um Hitler, en ég nennti nú ekki að lesa það allt), en eftir á hugsaði ég með mér að þetta væri auðvitað óþolandi manspreading hjá karlinum, hvers vegna finnst þessum manni hann mega taka svona mikið pláss í hillum og svona langan tíma af lífi okkar? Ein bók þar sem þetta kemur aðeins við sögu er Sandárbókin eftir Gyrði Elíasson. Sú bók er 118 blaðsíður, sem mér finnst einmitt rétta lengdin. Hún er líka mjög skemmtileg og ég væri til í að sjá bíómynd eftir henni. Það gerist raunar ekki mikið í bókinni, þarna er einhver maður sem býr í hjólhýsi og málar myndir af trjám og veltir ýmsu fyrir sér. Til dæmis því að bækur séu búnar til úr trjám og að það sé óvistvænt og f...
Skicka en kommentar
Läs mer

Stuttar bækur og langar

Um helgina var ég ein heima. Ég hitti skemmtilegt fólk í nokkra klukkutíma á föstudag og laugardag en að öðru leyti var ég ein. Það er svo sem ekkert til að ræða svona þannig séð, ég er alltaf mjög mikið ein og finnst það frekar þægilegt. Marga daga fæ ég líka fáa tölvupósta og hef aðallega samskipti við fólk á Twitter, en þau samskipti flokkast nánast ekki sem samskipti. En já, ég var ein um helgina og las auðvitað bók. Mjög undarlega bók, eina þá furðulegustu sem ég hef lesið. Ég er reyndar bara hálfnuð með bókina sem heitir 271 dagur eða 251 dagur eða eitthvað þannig. Ég man ekki hvað dagarnir eru margir nákvæmlega en það er alla vega eitthvað þarna með marga daga. Bókin er eins konar dagbók margra barna móður sem er að skilja við manninn sinn sem hún kynntist eftir að hann pókaði hana á facebook. Ég og þessi kona eigum ekki margt sameiginlegt en ég held samt áfram að lesa. Konan býr á Reyðarfirði. Það stendur ekki í bókinni að hún búi nákvæmlega þar, heldur bara að hún búi í litlum...
Skicka en kommentar
Läs mer

Að gubba af stressi

Jólabókaflóðið er brostið á. Ég kíkti í Eymundsson á Skólavörðustíg í gær og sá að það er hellingur af nýjum bókum, þýddum og sömdum á íslensku, á borðunum, flestar þeirra hef ég ekki heyrt minnst á. Kannski fá margar þeirra enga umfjöllun í fjölmiðlum, nema kannski í einkafjölmiðlum höfundanna og þýðendanna, samfélagsmiðlunum. Það eru þó, sem betur fer, alltaf einhverjar bækur sem fá alvöru fjölmiðlaumfjöllun. Í Morgunblaðinu um daginn birtist gagnrýni um nýja bók þar sem þessi setning kemur fyrir: Bókin er flókin að því leyti að gagnrýnandi skilur ekki hvert hún er að fara . Gagnrýnandinn sem skrifar þetta gefur svo bókinni þrjár og hálfa stjörnu.  Í vikunni var pistill í sænska blaðinu Expressen eftir Lyru Ekström Lindbäck, sem er rithöfundur, blaðakona og doktor í heimspeki, þar sem því er haldið fram að bókmenntirnar þoli ekki lengur gagnrýni og að fólk þoli ekki að lesa eða hlusta á alvöru gagnrýni um bækur. Greinin er örugglega svar við því að nýlega ákvað ritstjórn Aftonbl...
Skicka en kommentar
Läs mer

Maður og hauskúpa

Um daginn keypti ég ljósmynd á nytjamarkaði. Mér fannst augljóst að hún væri mjög gömul og mér fannst hún ólík þeim gömlu myndum sem ég hef skoðað á vefsíðum safna undanfarin ár, og eru þær þó býsna margar. Myndin er nokkuð stór, um 18x23 cm. og í fallegum, greinilega býsna gömlum tréramma með gyllingu. Hún er merkt P. Brynjólfssyni, ljósmyndara. Myndin sýnir ungan mann í vönduðum fötum sem situr við borð og reykir pípu. Hann hrærir í kaffibolla. Á borðinu er pottaplanta (pálmi, eins og var í tísku upp úr þarsíðustu aldamótum) og nokkrar myndir og á veggjunum eru líka myndir, bæði af fólki sem virðist vera íslenskt alþýðufólk en líka glæsilegar konur og hópmyndir. Á öðru borði má sjá lampa, hauskúpu og sennilega mjaðmagrind, stjaka með snúnu kerti og fleira. Í hillu er lítil hauskúpa sem virðist vera úr nagdýri. Bækur, merkta krús eða bolla, vekjaraklukku og ýmislegt fleira áhugavert má líka sjá á þessari mynd.   Ég byrjaði á að lesa það sem ég gat auðveldlega fundið um P...
Skicka en kommentar
Läs mer

Urðu menn frá að hverfa

Svona er fallegt úti á horni á kvöldin Ferðahandbók Tómasar Cook segir maímánuð besta mánuðinn til að heimsækja Lyon. Veðrið gott og túrismann ekki brostinn á af fullu afli. Tómas getur auðvitað haft sínar skoðanir á veðrinu en það hefur rignt nánast þrotlaust í borginni síðan 10. maí. Nú er ég lífsreynd og þolgóð og veit að aldrei er hægt að stóla á neitt í þessu lífi, og allra síst veður, en ég er óneitanlega orðin hálfþreytt á vosbúðinni. Um daginn sló rafmagninu út í íbúðinni. Við hliðina á útidyrunum er rafmagnstafla sem var opnuð en hún var ekki alveg eins og íslenskar rafmagnstöflur og skýringar og krot við ýmsa takka á frönsku svo ekki þorði maður að fikta mikið í henni. Hnippt var í nágrannastúlku sem talaði við sambýlismann sinn en þau kunnu ekkert á svona lagað (aular). Þá var reynt að ná í bjórsalann á neðri hæðinni en í glugganum hjá honum var miði sem á stóð að hann væri í hádegismat á veitingahúsinu við hliðina og ekki kunnum við við að trufla hann við át og drykkj...
Skicka en kommentar
Läs mer

Skipulagsmál

Merkilegt hvernig manneskja maður er eða verður. Mér finnst svolítið berangurslegt í þessum fallega bæ sem Stykkishólmur er og í gönguferðum hugsa ég með mér að þarna í brekkuna myndi ég planta nokkrum reynitrjám, fengi ég einhverju ráðið, og þarna sunnan megin við þetta eða hitt húsið færu rifsberjarunnar afar vel. Ég er meira að segja með ákveðnar hugmyndir um hvernig mætti þétta byggðina og gera götumyndir heilsteyptari.  Í gærkvöldi var mér boðið í kvöldverð í Sýslumannshúsinu með áhugakonu um bókmenntir og sögu Stykkishólms og rithöfundi sem einnig er heildsali. Það voru sagðar sögur af lifandi og látnum persónum, bæði raunverulegum og skálduðum, sem er einmitt eitt áhugamál mitt (ásamt trjárækt og þéttingu byggðar). Þetta var mjög gott boð. Í morgun þegar ég kom niður í hótelsetustofuna var einhver búinn að búa til kaffi sem stóð sjóðheitt í Moccamaster-könnunni. Hér hefur sem sé verið lifandi vera í dag, svipir fortíðar hella ekki upp á.  
Skicka en kommentar
Läs mer