Menningarsjúkdómar, velferðarsjúkdómar og sjúkdómsgreiningar

 

Undanfarið hef ég lesið ýmislegt þar sem sjúkdómar koma við sögu. Í fyrsta lagi nýja sænska bók um konu sem er að veslast upp heima á stofusófanum sínum. Bókin er önnur skáldsaga höfundar, ég skrifaði einu sinni um fyrstu skáldsöguna hennar á Druslubókabloggið, hér er krækja á þá færslu. Fyrrnefnd ný skáldsaga Önnu Ringberg (hún heitir Till minne av Berit Susanne Fredriksson) var eiginlega hliðarspor því ég er aðallega búin að vera að lesa þrjár aðrar bækur, tvær eftir hugmyndasöguprófessorinn Karin Johannisson, sem dó í fyrra vetur, og greinasafn þar sem hún á líka grein. Þessar bækur fjalla allar meira og minna um geðsjúkdóma, sjúkdómsgreiningar og menningarsjúkdóma. Það er nefnilega ekki þannig að sjúkdómar og sjúkdómsgreiningar séu einhver fasti. Sjúkdómsgreiningar eru mismunandi eftir þjóðfélögum, þær koma og fara og ýmislegt sem var greint sem sjúkdómur fyrir ekki mjög löngu síðan er hætt að vera til sem díagnósunúmer, en síðan hafa margar díagnósur bæst við undanfarin ár. Svo er alltaf verið að breyta; kona sem ég þekki átti barn með MBD, sem síðan var breytt í DAMP en núna heitir það ADHD, en þessa greiningu (eða greiningar) segja einhverjir ekki studda nægilegum vísindalegum rökum og hún er ekki notuð í sumum löndum.

Bækurnar eftir Karin Johannisson fjalla um sjúkdómsgreiningar og sjálfsmynd. Önnur þeirra, Den sårade divan, fjallar um um kvenlega geðveiki á síðustu öld, um sjúkdómsgreiningar á borð við skitsófreníu, hysteríu og paranoju og hvernig þrjár listakonur gengust geðsjúkdómagreiningum síns tíma á hönd og fóru inn í ákveðin hlutverk (eða var troðið inn í hlutverkin) sem geðsjúklingar. Konurnar þrjár, Sigrid Hjertén, Nelly Sachs og Agnes von Krusenstjerna dvöldu allar á Beckomberga-sjúkrahúsinu, sem segja má að hafi verið Kleppur Svíþjóðar og þáðu þar meðferðir á borð við heit og köld böð, (eins og Þórður á Kleppi notaði líka á sjúklinga) og allskonar lyfjagjafir og ein þessara kvenna dó eftir lóbótómíu. Þegar ég fletti upp í Læknablaðinu á timarit.is fann ég grein frá því á 6. áratug síðustu aldar um lóbótómíu. Þar má lesa stuttar sjúkrasögur fólks á öllum aldri og úr ýmsum stéttum sem gengust undir þessa óhugnanlegu aðgerð sem tugir Íslendinga voru beittir. Hefur eitthvað af þessu fólki eða fjölskyldur þeirra einhvers staðar tjáð sig um líðan sína og líf eftir lóbótómíuna? Hin bókin eftir Karin Johannsson sem ég er að lesa heitir Melankoliska rum og fjallar m.a. um hvernig melankólía fortíðar verður smám saman að þunglyndi í nútímanum, en þunglyndi ku vera algengasti sjúkdómur nútímans. Inn í þetta allt fléttast auðvitað allt mögulegt, kynferði, stéttaskipting og kapítalismi til dæmis. En ég fer ekki lengra með þetta hér. Held bara áfram að lesa.