Fortsätt till huvudinnehåll

Karl skrifar bók - kona les bók

Nú er ég búin að lesa aðra bókina sem ég hef keypt hérna í Kaupmannahöfn. Það er bókin Store Kongensgade 23 eftir Søren Ulrik Thomsen (f.1956). Ég held að mér sé óhætt að segja að Søren Ulrik sé eitt þekktasta ljóðskáld Dana. Hann byrjaði sem módernisti en hefur seinni árin verið að færa sig yfir í alþýðlegri kveðskap (þetta las ég einhvers staðar og sel ekki dýrar en ég keypti, ekki ætla ég að þykjast vera vel lesin eða búin að ígrunda ljóð hans). Litla bókin (et essay, kallar hann hana), sem ber nafn heimilisfangs þar sem hann bjó í eitt ár þegar hann flutti með fjölskyldunni til Kaupmannahafnar utan af landi 17 ára gamall, er eins konar endurminningabók. Hún fjallar um mótunarár höfundarins og móður hans sem veiktist á geði þegar hann var ungur. Søren Ulrik Thomsen er níu árum eldri en ég. Það má auðvitað segja að við séum bæði svolítið roskin og með annan fótinn á grafarbakkanum, en mér finnst samt fyndið að hann skrifar svolítið eins og hann sé háaldraður maður. Það er samt kannski skiljanlegt ef horft er til höfundarferilsins, hann gaf út fyrstu bók 26 ára (mín fyrsta bók kom út þegar ég var 45 ára). Mér sýnist Søren Ulrik hafa gefið út sex eða sjö ljóðabækur á svona fjörutíu ára bili (hér er Wikipedia-síða og listi yfir verk hans) og einhverjar esseiur í viðbót, hann hefur sem sagt langan höfundarveg að líta yfir og hann hefur setið í áratugi í Dönsku Akademíunni. 

Í Boghallen við Ráðhústorgið er skilti sem segir að Store Kongensgade 23 hafi fengið tólf stjörnur samtals frá tveimur gagnrýnendum. Danir gefa bókum greinilega sex stjörnur í einum pakka! Svo fær hann líka fimm hjörtu í Politiken. Tilvitnunin í einn gagnrýnandann er mjög klisjukennd; að það sé hvorki orði ofaukið eða orði of lítið í þessari bók. Það var ekki vegna allra þessara stjarna og lofsamlegra ummæla sem ég keypti bókina (mér finnst svona hæp oft tortryggilegt), ég bara sá hana á tilboði í bókabúð á Nørrebrogade og keypti hana af forvitni og almennum áhuga á endurminningum. 

Um leið og ég byrjaði að lesa fékk ég áhuga á bók Sørens Ulriks Thomsens. Hann skrifar gamaldags dönsku með mörgum aukasetningum og þar sem ég er að reyna að bæta dönskukunnáttu mína hentar það mér mjög vel að lesa dálítið snúinn stíl þar sem ég þarf að velta fyrir mér setningum og orðum og svo er efnið mjög áhugavert. Hann er töluvert að velta fyrir sér tíma okkar og hvert hann fer eiginlega á meðan ævin líður. Gagnrýnandi bókarinnar tjáði sig eins og þetta væri eitthvað mjög sérstakt (eins gott að ég er bara að skrifa á mína eigin síðu og þarf ekki að finna tilvitnanir) en þetta er auðvitað það sem höfundar eru alltaf að skrifa um. Í bókinni Barndommens gade eftir Tove Ditlevsen, sem kom út 1941, stendur til dæmis: Hvor bliver tiden af? Hvor glider vi i grunden hen? Þetta datt mér bara í hug því ég var að þýða bókina Gift eftir Tove í sumar og endurlas ýmislegt eftir hana af því tilefni.

Undanfarin ár hef ég lesið ýmislegt um sögu geðlækninga, ég skrifaði um það á þessa síðu fyrir einhverju síðan. Søren Ulrik hefur mjög ákveðnar skoðanir á geðlækningum og tjáir sig um það í bókinni í tengslum við að mamma hans var geðveik í sjö ár á miðjum aldri. Hún dvaldi langdvölum á geðdeildum, fór í fjölmargar raflækningar og fékk mikið af geðlyfjum á þessu tímabili. Svo læknaðist hún skyndilega eftir samtal við sálgreinanda og lifði lífi sínu algjörlega laus við geðræn vandamál í yfir fjörutíu ár. Af þessu dregur höfundurinn þá ályktun að geðlækningar séu á talsverðum villigötum, það sé samtalið sem skipti mestu máli þegar geðheilsan er annars vegar. Hann trúir líka lítið á ýmsar nútímagreiningar, t.d. ADHD/ADD og lyfjagjafir við slíkum eiginleikum. Hér er viðtal við hann um eitthvað af þessu.

Ég fékk mikinn áhuga á mömmu Sørens Ulriks Thomsens. Þeim áhuga er bara ekki nægilega svalað við lesturinn. Og mér finnst hann skrifa býsna mikið eins og geðlækningar í dag séu eins og geðlækningar fyrir 1970. Mér datt í hug fólk sem gagnrýnir grunnskólann á Íslandi en hefur varla komið inn í grunnskóla síðan 1980. Auk þess er hann alveg kynblindur. Hann virðist aldrei velta því fyrir sér að mamma hans var kona, hún var ómenntuð (en skrifaði ljóð og hefði átt að verða málvísindakona, segir sonurinn) og missti fyrsta barnið sitt. Hann horfir einhvern veginn á hana utan frá - eins og mömmu - en kafar ekki djúpt í sögu hennar og tráma lífs hennar. Hann veltir því ekkert fyrir sér hvort eða hvernig heilbrigðiskerfið komi öðru vísi fram við konur en karla og hvernig það hefur leikið margar konur í gegnum árin. Mér finnst þetta mjög undarlegt og mjög sjálfhverft. Reyndar hefði þetta ekki átt að koma mér á óvart, á einum stað í bókinni nefnir Søren Ulrik að eftir að hann skrifaði einu sinni grein um lestur í Politiken hafi hann verið gagnrýndur fyrir að nefna nöfn 32 karlhöfunda og 2 kvenhöfunda, svo segist hann hafa komist að því, eftir að hafa rennt yfir eigin bókahillur, að líklega finnist honum bækur eftir karla bara skemmtilegri. Gamli menningarkarlinn gengur þarna ljósum logum, hann er algjörlega ómeðvitaður um ólíkt hlutskipti kynjanna og að setja á sig kynjagleraugu hefur aldrei hvarflað að honum. Ætli enginn ritstjóri/yfirlesari hafi hnippt í hann? Store Kongensgade 23 kom út núna rétt fyrir mánaðamót svo það er ekki mikið búið að skrifa um hana, en ég mun reyna að fylgjast með umræðum um bókina. Eitthvað segir mér að þessar tólf stjörnur og fimm hjörtu hafi lagt línurnar. 


Kommentarer

Skicka en kommentar

Populära inlägg i den här bloggen

Áfram gakk

Eldsnemma í morgun las ég þráð á samskiptamiðlinum Threads, sem var spjall um hvernig fólk komst að því að nánir aðstandendur voru CIA-njósnarar, einhverjir þeirra höfðu meira að segja verið gagnnjósnarar. Þegar afi eins á spjallinu dó fundust fimm ólík vegabréf sem hann átti, með mismunandi nöfnum, ein hafði búið með fjölskyldunni í Líberíu, Guatemala og einhverjum fleiri löndum og pabbi hennar vann hjá hernum og nú var að renna upp fyrir henni að hann var starfsmaður CIA og ein á spjallinu sagði pabba sinn alltaf hafa verið með tölvuherbergi með fimm mismunandi tölvum og allskonar græjum, áður en almenningur var með tölvur heima hjá sér, og nú var hún að komast að því að hann var njósnari. Þetta fannst mér skemmtilegt í ljósi þess að ég gerði fjóra útvarpsþætti s em finna má á í sarpinum á RÚV og þar er einmitt minnst á CIA í síðasta þættinum . Þættirnir fjalla um blaðbera sem hvarf árið 1976. Í þáttunum er líka minnst á sænskan spjallþráð þar sem rætt er um hvarf bréfberans, sem hét...
Skicka en kommentar
Läs mer

Táin á Tollundmanninum

Í Silkeborg á Jótlandi eru varðveittar leifar af manni sem fannst í danskri mýri um miðja síðustu öld. Þegar ég var unglingur fór ég og skoðaði Tollundmanninn og fékk þessa rúmlega tvö þúsund ára gömlu múmíu svolítið á heilann og póstkort af karlinum hékk árum saman uppi á vegg í herbergjum sem ég bjó í. Á þeim árum var ekki til neitt internet og ég fann sáralitla umfjöllun um þennan forvitnilega mann svo póstkortið varð að duga mér í mörg ár. Þegar ég, ásamt góðum meðhöfundi, skrifaði kennslubók fyrir miðstig grunnskóla fyrir nokkrum árum, sá ég til þess að koma Tollundmanninum inn í bókina og ég vona að börnin sem lesa hana og kennarar þeirra kunni að meta það. Þegar ég sé fjallað um Tollundmanninn, og fleira fólk sem hefur fundist í mýrum í Danmörku, verð ég alltaf forvitin og meðal þess sem mér hefur fundist skemmtilegt er frétt sem birtist í dönskum fjölmiðlum fyrir nokkru síðan. Fréttin fjallar um tá sem var á fæti Tollundmannsins en lenti á flækingi. Það hafa ýmis vandamál ko...
Skicka en kommentar
Läs mer

Aðlögun og ættfræði og fólkið sem vill kannski skrifa bækur fremur en lesa þær

Það er mánudagur og rétt komið hádegi. Efsta atriðinu á listanum yfir það sem ég ætlaði að gera í dag er samt þegar lokið. Ég er búin að senda inn umsókn um listamannalaun fyrir árið 2025. Eiríkur Örn Norðdahl gerði listamannalaunaumsóknarskrifum skil um daginn og talar (í léttum tóni samt) um þessa h*$#*s ritlaunaumsókn . Hann vill fá fastráðningu og ég lái honum það svo sem ekki, það er ákveðin áskorun að sækja árlega um laun fyrir vinnu næsta árs og lifa síðan í nokkurra mánaða óvissu um hvort þau fáist. Það er hins vegar fjarri mér að kvarta, í fyrsta lagi er ég mjög þakklát fyrir hvern einasta mánuð sem ég hef fengið listamannalaun fyrir að sinna skrifum (ég fékk jákvætt svar við launaumsókn í fyrsta skipti þegar ég var að nálgast fimmtugt og var búin að gefa út þó nokkrar frumsamdar bækur og þýðingar) og svo finnst mér ekkert leiðinlegt að skrifa umsóknina. Þá gefst færi á að rifja upp verkefni ársins sem er að líða (það þarf auðvitað að uppfæra ferilsskrána) og setja saman text...
Skicka en kommentar
Läs mer

Félagsbústaðir og vélanám

Það eru nokkrar rásir sem spilast í höfðinu á mér á hverjum tíma. Það er svo sem ekkert beinlínis að því (ég hélt einu sinni að allt fólk væri svona en nú skilst mér að það séu tekin lyf við þessu) en alla vega ákvað ég að skrifa niður eitthvað af því sem hefur bergmálað innra með mér í morgun. Byrjum á einni spurningu: Hvenær tók Vanilla Black, sem er útum allt í flösku sem pinnar standa uppúr, við af Ariel Ultra sem íslenska ríkislyktin? Ég hef oft rætt um Norðmanninn sem sagði mér að hann þekkti Íslendinga í strætó í Osló á þvottaefnislyktinni, en núna er það þessi Vanilla Black-lykt sem hefur yfirtekið þjóðfélagið. Mér persónulega finnst hún betri en þvottaefnislykt (ég nota bara svansmerkt og lyktarlaust þvottaefni) og er alveg í vanillu-teyminu, en þetta er samt kannski að verða gott með þessa lykt? Á meðan lesendur velta þessu fyrir sér ætla ég að snúa mér að næsta máli: Það bjó svokallaður svikahrappur í íbúð Félagsbústaða í um það bil áratug og át þar lyf út á resept látinnar ...
Skicka en kommentar
Läs mer

Þýðingar

Ekki hef ég enn lesið bók eftir nýjan Nóbelsverðlaunahafa í bókmenntum en ég hef heyrt umræður um bækurnar hennar, bæði þegar Grænmetisætan kom út á íslensku og eftir að tilkynnt var að Han Kang fengi verðlaunin. Í gær birtist lesendabréf í sænska blaðinu DN þar sem kona sem heitir Anne-Marie Morberg er að býsnast yfir því hvað þýðendur fái litla athygli í stóra bókmenntasamhenginu. Þeirra tungumálaþekking og málkennd byggir brýr yfir landamæri á milli tungumála og þegar Han Kang er hyllt fyrir ljóðrænan prósa á Norðurlöndum þá er líka verið að hrósa þýðendunum sem koma textanum til skila, það ætti alla vega að vera þannig, segir Anne-Marie sem skrifar lesendabréfið. Hún segist hins vegar hafa þurft að hafa fyrir því að fletta upp nafni þess sem hefur þýtt Han Kang á sænsku því á það hefur varla verið minnst í sænskum fjölmiðlum. Eftir að þetta lesendabréf birtist hefur fleira fólk stigið fram og tekið undir, meira að segja hefur verið bent á það að þýðandi eigi höfundarrétt á sænskum...
Skicka en kommentar
Läs mer

Kynlíf langömmu þinnar

Í Politiken er greinarflokkur þar sem starfsfólk safna er spurt um áhugaverða gripi á söfnunum sínum. Í dag var ég að lesa um græju sem var víst til á langflestum dönskum heimilum á fyrri hluta síðustu aldar og var að sögn safnvarðar á dönsku safni notuð sem getnaðarvörn í áratugi. Tækið var notað til að skola út sæði eftir samfarir, en einnig til skolunar eftir fæðingar og ólögleg þungunarrof. Ílátið var fyllt af vatni og hengt hátt upp og svo var spúlað út með hjálp þrýstings og vatns. Þetta tæki mun hafa verið algengt frá 1920 til 1950, en var einnig töluvert notað eftir það því pillan kom jú ekki á markaðinn fyrr en á sjöunda áratugnum. Ýmist var notað hreint vatn eða að út í það var blandað ediki eða sítrónusafa, en það mun ekki hafa verið hollt fyrir líkamann, sýrustigið gat farið í tómt rugl. Svo er þetta ekki sérlega góð getnaðarvörn heldur, en sennilega betra en ekki neitt.  Safnvörðurinn sem er til viðtals í Politiken segir að þessi græja hafi verið gríðarlega mikið notuð...
En kommentar
Läs mer

Karladýrkun

Ein birtingarmynd karlasamfélagsins æpti á mig úr hillu með óskálduðum bókum sem ég gekk framhjá á Kastrupflugvelli í gær (það stendur non-fiction fyrir ofan hilluna). Þarna er nú aldeilis enginn skortur á bókum um og eftir karlmenn þar sem kápumyndin er af aðalkarlinum. Svo lúrir þarna Britney Spears innan um karlana, en hún er ber að ofan. Og svipuð sjón er auðvitað svo algeng að fæst fólk sér nokkuð athugavert við þetta. Þegar athygli er vakin á þessu er gjarna sagt að þetta sé alveg örugglega bara einhver tilviljun.   
Skicka en kommentar
Läs mer

Baráttudagur kvenna

  Starfandi framkvæmdastjóri Alþjóðabankans, Mari Pangestu, segir í viðtali við DN að í coronafaraldrinum beri konur þyngsta krossinn. Hún vill kalla þetta alþjóðlega kvennakreppu, að covid-19 hafi breikkað bilið á milli kynjanna og rifið upp gamla mismunun. Kvennastéttir hafa orðið verst úti og konur hugsa mest um börnin sem sum hafa ekki hafa fengið að fara í skólann í lengri tíma. Meðan ég las viðtalið við hana, sem fjallar um konur um allan heim, rifjuðust upp fréttir sem ég hef lesið um að ekki sé hugað að jafnrétti í ákvörðunum á Íslandi, til dæmis er ein nýleg hérna um karllægar aðgerðir stjórnvalda . Í dag verður kynnt kæra níu íslenskra kvenna til Mannréttindadómstóls Evrópu . Konurnar kæra íslenska ríkið fyrir að fella niður mál þeirra. Þær höfðu kært kynferðisof­beldi, heim­il­isof­beldi eða kyn­bundna áreitni en mál þeirra voru felld niður í íslensku réttarkerfi. Ofbeldi í garð kvenna er kerfisbundið. Til hamingju með baráttudag kvenna!
Skicka en kommentar
Läs mer

Þú veist hvað ég meina, mær ...

Í dag er 1. september og spáð óveðri. Mér finnst það dálítið hressandi. Ég lufsast um garðinn eins og múmínpabbi og vonast eftir alvöru hvelli, ekki væri verra ef hengirúm bísamrottunnar fyki út í hafsauga og kassa af rommi myndi skola á land. Í gærkvöldi sóttum við sveppi upp á heiði, þeir eru enn í körfu úti því ég nenni ekki að hreinsa þá strax. Það er töluverð hauststemning sem fylgir villisveppum sem finnast á heiðum Reykjavíkur. Ég hef verið að lesa dönsku bókina Rúmmálsreikningur I eftir Solvej Balle í vandaðri þýðingu Steinunnar Stefánsdóttur. Sú bók fékk, ásamt tveimur næstu bindum í röðinni (bækurnar verða samtals sjö), Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs í fyrra og hún er verulega skemmtileg og áhugaverð. Ég geymdi mér að lesa hana þar til hún kom í íslenskri þýðingu, ekki vegna þess að ég lesi ekki dönsku heldur vegna þess að þó að ég lesi frummálið þá vel ég frekar góðar þýðingar á íslensku þegar þær eru í boði. Og talandi um þýðingar úr dönsku þá var einmitt verið að l...
Skicka en kommentar
Läs mer

Þýðing

Fyrir áratugum tók ég námskeið við Háskóla Íslands í hagnýtum skrifum og þýðingum. Lokaverkefni mitt í námskeiðinu var þýðing á upphafsköflum bókar eftir kvenkyns höfund, sem hafði þá verið látin í nokkur ár, en ég hafði lengi haft miklar mætur á þessu skáldi og hef lesið bækur hennar reglulega í gegnum árin. Upp úr 1970 komu út, að ég held, þrjár bækur eftir höfundinn á íslensku. Ein þeirra fékk ekki mjög lofsamlega dóma hjá Jóhanni Hjálmarssyni í Morgunblaðinu, sem er óskiljanlegt því bókin er frábærlega vel skrifuð og áhugaverð og margútgefin í heimalandinu. En ég fékk alla vega góða umsögn um þýðingarverkefnið og ákvað að fara með það til útgefanda og spyrja hvort ekki væri hugmynd að halda áfram að gefa út bækur þessa góða höfundar, ég væri alveg til í að þýða alla bókina. Í minningunni finnst mér útgefandinn hafa hlegið að mér þegar hann sagði að hann hefði engan áhuga á þessari bók. Það var svo sem allt í lagi, ég bara fór heim og gleymdi þessu. Í vetur sendi annar útgefandi mér...
Skicka en kommentar
Läs mer